താന്‍ പ്രണയിച്ചവളെ ആദ്യമായി കാണാന്‍ സാധിക്കുന്ന കൂടിക്കാഴ്ചയുടെ സന്തോഷം, മോചന ഉത്തരവ് വന്നതോടെ ഏറ്റവും വലിയ നഷ്ടമായി മാറിയ ഒരു കഥാപാത്രമുണ്ടെങ്കില്‍, അത് വൈക്കം മുഹമ്മദ് ബഷീറിന്റെ 'മതിലുകളിലെ' തന്റെ പ്രതിരൂപമായ തടവുകാരന്‍ മാത്രമായിരിക്കും. കൂറ്റന്‍ മതിലുകള്‍ക്കപ്പുറം നാരായണി എന്ന കേവലം ഒരു സ്വരത്തോട്, ഒരു നോട്ടം പോലുമില്ലാതെ അദ്ദേഹം പ്രണയിച്ച ആ കഥയ്ക്ക് 2025-ല്‍ 60 വര്‍ഷം തികയുകയാണ്. ഒരു മതില്‍ ഒരുക്കിയ ദൂരത്തില്‍ പോലും പ്രണയം എങ്ങനെ പൂവിടുമെന്ന് ലോകത്തെ പഠിപ്പിച്ച ഈ നോവലിന്റെ അനശ്വര സൗന്ദര്യത്തിലേക്ക് ഒരു യാത്ര പോകാം. കാരണം, ഈ കഥ കേവലം പ്രണയത്തെക്കുറിച്ചല്ല, മറിച്ച് പ്രണയം തടവറയിലായിരുന്നപ്പോള്‍ സ്വാതന്ത്ര്യം വേദനയായി മാറിയതിനെക്കുറിച്ചാണ്.
കൗമുദി ആഴ്ചപ്പതിപ്പിലെ ഒരു ഓണപംക്തിയിലാണ് ആദ്യമായി ഈ നോവല്‍ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നത്. പിന്നീട് 1965 ല്‍ ഇതൊരു പുസ്തകം ആവുകയും അതിനുശേഷം സിനിമയാവുകയും ചെയ്തു.ഒന്നിക്കാത്ത ഒട്ടനവധി പ്രണയങ്ങളെ കുറിച്ച് വായിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും അതില്‍ നിന്നൊക്കെ മതിലുകളെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത് അതിന്റെ ആഖ്യാനശൈലിയും ലളിതമായ ഭാഷയുമാണ്. ബ്രിട്ടീഷുകാര്‍ക്കെതിരെ എഴുതിയതിന്റെ പേരില്‍ രാജ്യദ്രോഹ കുറ്റംചുമത്തി ജയിലില്‍ അടയ്ക്കപ്പെടുന്ന ബഷീറിലൂടെയാണ് നോവല്‍ ആരംഭിക്കുന്നത്.
സ്വതസിദ്ധമായ ശൈലിയും നര്‍മ്മബോധവും കൊണ്ട് പെട്ടെന്ന് അദ്ദേഹം തന്റേതായൊരു ലോകം സൃഷ്ടിച്ചു. അവിടെ സഹതടവുകാരുമായി സൗഹൃദവും, പൂച്ചയും പട്ടിയും അടക്കമുള്ള ജീവികളോട് സ്‌നേഹവും, തമാശകളും പങ്കുവെച്ചു. എങ്കില്‍ പോലും പുറം ലോകത്ത് ജീവിച്ച ഒരു മനുഷ്യന് പെട്ടെന്ന് തന്നെ ജയിലിന്റെ നാലു ചുമരിനുള്ളില്‍ അകപ്പെടുമ്പോള്‍ ഉണ്ടാകുന്ന മാനസികാവസ്ഥ ബഷീറും അനുഭവിച്ചു. എന്നാല്‍, ഈ മതിലുകള്‍ക്കിടയില്‍ അദ്ദേഹം ഒരു പുതിയ വികാരത്താല്‍ ബന്ധിതനായി: അത് മതിലിനപ്പുറത്തെ വനിതാ ജയില്‍ വാര്‍ഡില്‍ ഉണ്ടായിരുന്ന നാരായണി എന്ന യുവതിയോടുള്ള പ്രണയമായിരുന്നു. കണ്ടുമുട്ടുകയോ, ഒരു നോട്ടം കൈമാറുകയോ ചെയ്യാതെ വളരുന്ന ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മനോഹരമായ പ്രണയങ്ങളിലൊന്നായതു മാറി. 'മതിലുകളിലെ' ബഷീറിനും നാരായണിക്കും ഇടയില്‍ ഒരു ഉയരമുള്ള മതില്‍ എപ്പോഴും മറയായി നിന്നു. അവര്‍ പരസ്പരം കണ്ടുമുട്ടിയത് ശബ്ദങ്ങളിലൂടെ മാത്രമായിരുന്നു.
ബഷീര്‍ ഒരു പൂന്തോട്ടം ഉണ്ടാക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചും, നാരായണി തന്റെ ഏകാന്തതയെക്കുറിച്ചും സംസാരിച്ചു. ആ സംഭാഷണങ്ങളുടെ ഊഷ്മളത മതിലിന്റെ തണുപ്പിനെ പോലും ഇല്ലാതാക്കി. മതിലിനു മുകളിലൂടെ ഒരു റോസാപ്പൂവും, ചെറിയ കടലാസു ചുരുളുകളും കൈമാറുന്ന രംഗങ്ങള്‍ നോവലിലെ ഏറ്റവും ഹൃദയസ്പര്‍ശിയായ മുഹൂര്‍ത്തങ്ങളാണ്. ഇവിടെ പ്രണയത്തിന് രൂപമോ, ഭംഗിയോ ആവശ്യമില്ല; രണ്ട് ഹൃദയങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള ലളിതമായ ആശയവിനിമയം മതി എന്ന് ബഷീര്‍ പറയുന്നു.
നോവലിന്റെ കേന്ദ്ര പ്രമേയം പ്രണയമാണെങ്കില്‍ പോലും, അതിന്റെ ദാര്‍ശനിക തലമാണ് 'മതിലുകളെ' അനശ്വരമാക്കുന്നത്. തന്റെ പ്രിയപ്പെട്ടവളെ ആദ്യമായി കാണാന്‍ സാധിക്കുന്ന ആശുപത്രി വാര്‍ഡിലേക്കുള്ള കൂടിക്കാഴ്ചക്ക് വേണ്ടി ആകാംക്ഷയോടെ കാത്തിരിക്കുന്ന ബഷീറിന് അപ്രതീക്ഷിതമായി മോചന ഉത്തരവ് ലഭിക്കുന്നു. അതോടെ, പ്രണയത്തിന്റെ ലോകം തകരുന്നു.
'സ്വാതന്ത്ര്യം, അതല്ലേ വലുത്?' ഈ ചോദ്യമാണ് നോവലിന്റെ കാതല്‍. പുറംലോകത്തേക്ക് പോകാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യം കിട്ടിയപ്പോള്‍, താന്‍ പ്രണയിക്കുന്ന നാരായണിയുടെ അടുത്ത്, മതിലിനുള്ളില്‍ തുടരാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യമാണ് അദ്ദേഹം ആഗ്രഹിച്ചത്. ജയില്‍ മുക്തി അദ്ദേഹത്തിന് ഏറ്റവും വലിയ നഷ്ടമായി മാറുന്നു. പുറത്തുവരുമ്പോള്‍, ബഷീര്‍ വീണ്ടും ഏകാന്തനാവുന്നു. കാരണം, അദ്ദേഹത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം പ്രണയം ഉണ്ടായിരുന്നിടമാണ് യഥാര്‍ത്ഥ സ്വാതന്ത്ര്യം.
ഓര്‍മ്മകളുടെ ലോകത്ത് നാരായണി അനശ്വരയായി. ഒരാളുടെ ഓര്‍മ്മയില്‍ ഉണ്ടാകുമെന്ന ഉറപ്പുപോലും എത്രമാത്രം സന്തോഷമാണ് ഒരു മനുഷ്യന് നല്‍കുന്നതെന്ന് ബഷീര്‍ നമ്മെ ഓര്‍മ്മിപ്പിക്കുന്നു.
'മതിലുകള്‍' നമ്മെ ഓര്‍മ്മിപ്പിക്കുന്നത് ഇതാണ്: അദൃശ്യമായ മതിലുകള്‍ നമ്മള്‍ ഓരോരുത്തരുടെയും ഹൃദയങ്ങള്‍ക്കിടയിലുണ്ട്. മതിലുകള്‍ രാജ്യങ്ങള്‍ക്കിടയിലും, ലിംഗങ്ങള്‍ക്കിടയിലും, മനുഷ്യ മനസ്സുകള്‍ക്കിടയിലും എവിടെയുമുണ്ട്. എന്നാല്‍, ആ മതിലുകളെ മറികടക്കാന്‍ പ്രണയത്തിന്റെ ശബ്ദത്തിന് സാധിക്കുമെന്നും, നഷ്ടപ്പെട്ട സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആഴമേറിയ ചിന്തകള്‍ ഇന്നും നമ്മെ വേട്ടയാടുന്നുവെന്നും ഈ നോവല്‍ ഉറപ്പിച്ചു പറയുന്നു. ബഷീറിന്റെ തൂലികയാല്‍ പിറന്ന ഈ പ്രണയം, കാലത്തെ അതിജീവിച്ച ഒരു സത്യമായി മലയാളത്തിന്റെ മണ്ണില്‍ എന്നും പൂത്തുലഞ്ഞു നില്‍ക്കും.
'മതിലുകള്‍'ക്ക് അറുപത് വയസ്സ് തികയുമ്പോഴും, ആ കാണാ പ്രണയം ഒരു മഴവില്ലുപോലെ പുതുമയുള്ളതാണ്.
Content Highlights: Vaikom Muhammed Basheer's Mathilukal still relevant after 60 years